"Kartonpiyer, Fransızca bir kelime olan “carton-pierre” den dilimize geçmiş bir terimdir. Kelime kökeni olarak taşlaşmış karton anlamına gelir. Taşa benzetmek için karton modellerin alçıyla kaplanması işini ifade eder.
|
|
|
Alçıdan yapılan tüm iç dekorasyon ürünlerinin genel adı olarak kullanılsa da, dilimizde başka bir kelime olmadığından, kartonpiyer, iç dekorasyonda tavan duvar birleşiminde yatay şekilde uzanan mimari öğeyi ifade eder.
|
Duvar-tavan birleşimlerindeki düzensizlikleri gizlemesi bir yana, kartonpiyerler “boşluk” doldurarak mekanın estetiğini tamamlar ve zenginleştirir. Bir şömine ya da dolabın üstünde taç olarak, gizli ışık alınlarına form veren bir ayrıntı olarak, kolonların üzerinde başlık olarak pek çok işleve sahiptirler. Çok çeşitli desenlerde, biçimlerde ve ebatlarda olabilen kartonpiyerler, alçı, ahşap, strafor, poliüretan gibi materyallerden üretilebilir.
Kartonpiyerin Tarihi
|
|
|
Antik çağlarda taştan oyulmaya başlanan kartonpiyerler, her dönemin ve kültürün mimari özelliklerini yansıtır.
İlk olarak Mısırlılar, “cavetto” ve “torus” olarak adlandırılan oymalar yapmışlar. Bundan sonra kartonpiyer mimarisi bu tür iç bükey ve dış bükey modeller üzerinde gelişti. Antik Yunanlılar elips, parabol ve hiperbol biçimlerini kullandılar. Romalılar, kendilerine miras kalan Yunan mimarisini geliştirerek yarım daire ve çeyrek daire biçimleriyle günümüze kadar ulaşan modeller oluşturdular.
|
16. yy' da kartonpiyer çeşitliliği iyice zenginleşmeye başladı. Roma dönemi modelleri ve mimarisi tekrar güç kazandı.
1850' li yıllarda planya tezgahlarının gelişmesiyle, marangozlar seri üretime başlamışlar. Mesela “dentil” modelindeki her bir küçük parça oyulup, zımparalanıp, yerine çivilenip hızlıca üretim yapılır oldu.
|
|
|
“dentil” modeli
|
19. yy' da seri üretim sayesinde kartonpiyer işi yaygınlaştı ve artık evlere girmeye başladı. Bu dönemdeki “Viktorya dönemi mimarisi” Klasik, Romanesk, Gotik ve Rönesans motiflerinin kullanılarak eklektik tarzda pek çok çeşitli modellerin ortaya çıkmasını sağladı.
Sonraki makalelerimizde dönemsel modelleri daha detaylı anlatacağız.